بررسی توصیفی گفتمان سنتی دینی پس از انقلاب اسلامی ایران

هدف این پژوهش شناسایی ویژگی های خرده گفتمان های سنتی دینی به عنوان یکی از مهمترین گفتمان های زنده موجود در میدان تولید اندیشه در ایران است. از اینرو، محقق اینپرسش را به عنوان پرسش کلیدی خود مطرح ساخته است که: خردهگفتمان های سنتی دینی پس از انقلاب اسلامی دارای چه ویژگی هایی هستند؟ محقق همچنین می خواهد نقاط اشتراک و افتراق این گفتمان ها را مشخص نماید. بر اساس اجماع اندیشمندانی که تاکنون در موضوع گفتمان سنتی سخن گفته اند مشخص شد که حداقل به سه خرده گفتمان در ذیل گفتمان سنتی می توان اشاره کرد.خرده گفتمان خلوص خواهانه یا تفکیک،خرده گفتمان مجددانه وخرده گفتمان سنت گرایانه.منطق این تقسیم بندی نیز بر اساس نوع ارتباط این خرده گفتمان ها با تجدد است.یافته های این رساله مشخص ساخت که خرده گفتمان تفکیک هر گونه رابطه با تجدد را نفی می کند و اصلا موضوعات دنیای متجدد را موضوع بحث خود نمی داند.خرده گفتمان مجددانه به گزینش هایی از دنیای مدرن بر اساس منطق سنتی می پردازد و خرده گفتمان سنت گرایانه اگر چه ماهیت خود را در تضاد با عالم متجدد می داند ولی بسیاری از مقتضیات دنیای متجدد را می پذیرد. واژه «ویژگی» که در پرسش بالا از آن سخن گفته شده است ناظر بر آن هست که یک گفتمان از ابعاد متفاوتی برخوردار است که یک محقق می تواند به پژوهش درباره آنها بپردازد. ویژگی ناظر به تعریفی است که تئون وندایک در روش شناسی گفتمانی خود ارائه می دهد . ازاینرو، و بر اساس همین مبنای روش شناختی ، محقق دو پرسش کلان بالا را در قالب هشت پرسش زیر مورد بررسی قرار داده است: 1- تولید کنندگان هر یک از خرده گفتمان های سنتی دینی در ایران پس از انقلاب چه کسانی هستند؟ به عبارت دیگر تولید کنندگان گفتمان های مزبور از چه پایگاه سیاسی- اجتماعی و نهادی برخوردارند؟ 2- چرا سخن می گفتند؟ یا به عبارت دیگر چرا این گفتمان را تولید نمودند؟ 3- چگونه سخن می گفتند؟ 4- درباره چه سخن می گفتند؟ 5- چه کنشی را پیشنهاد می کنند؟ 6- با چه کسانی سخن می گویند؟ 7- به چه حقی سخن می گویند؟ 8- خرده گفتمان های مزبور دارای چگونه پیوندی با اندیشه های امام خمینی(ره) هستند؟ به منظور پاسخ گفتن به پرسش های بالا، محقق نخست به مطالعه نظریه های مربوط به ابعاد گفتمان پرداخته و پس از بررسی نظریه های مزبور و انتخاب مباحث نظری برگرفته از تئوری تئون ون دایک به عنوان چارچوب مفهومی خود،کوشیده است بنا بر استراتژی روش شناختی «تحلیل گفتمان» و با استفاده از روش «تحلیل و تفسیر متن» به شناخت از مولفه ها و ویژگی های گفتمان های مزبور دست یابد.